Canlılarda Sindirim Sistemi Türleri ve Özellikleri

Canlılarda Sindirim Sistemi

İnsanlarda, hayvanlarda, omurgalılarda ya da omurgasızlarda canlılığın devamını sağlayan bir sistemdir. İnsanlar, hayvanlar ve canlı niteliği taşıyan tüm organizmalar yaşamlarını sürdürebilmek için beslenmelidir. Canlılar vücutlarına besin almadıkları takdirde yaşamlarını devam ettiremezler. Canlıların yaşamlarını sürdürebilmek için gerekli madde ve besinleri vücutlarına ve hücrelerine alma olayına beslenme denir.

Alınan Besin Maddelerinin İşlenmesinin 4 Temel Aşaması

Yeme
Sindirim
Emilim
Dışkılama

Canlılarda sindirim sisteminin görevi, besin moleküllerinin hücre zarından geçmesini sağlamaktır. Sindirim sistemi, alınan besinleri parçalayarak enzimlerin etki edeceği yüzey alanını genişletir. Omurgalı canlılarda sindirim kanalı ağız, yutak, yemek borusu, kursak, mide, taşlık, bağırsak ve kloaktan oluşur. Ayrıca karaciğer ve pankreas da sindirimde rol alan diğer organlardır. İnsanlarda sindirim sistemi ağız ile başlar ve anüs ile sona erer. İnsanlarda sindirim sistemi, vücudun ortasına uzanan iki ucu açık bir boru şeklindedir. Bu boru sırasıyla ağız, yutak, yemek borusu, mide, ince bağırsak, kalın bağırsak ve anüsten oluşur.

Sindirim Kanalının 2 Ortak Özelliği

Sindirim kanalı yapısal olarak içten dışarıya doğru mukoza, düz kas ve bağ dokudan oluşur.
Besin maddelerinin sindirim kanalında ilerlemesi, kanal duvarındaki düz kasların kasılmaları ile gerçekleşir.

Canlılarda Sindirim Sistemi Türleri

Hücre İçi Sindirim: Hücre içi sindirim, bazı mantarlar, amipler, akyuvarlar, terliksi hayvanlar ve süngerler gibi organizmalarda gözlenir. Çok hücreli heterotrof canlılarda ve hayvanlarda, besinler hücreye alınarak besin kofulları içinde enzimlerle yapı taşlarına parçalanır. Bu olaya hücre içi sindirim denir. Hücre içi sindirim bitkilerde, protistalarda, süngerlerde, sölenter gibi canlılar ile akyuvar hücrelerinde görülmektedir. Protista ve sünger çeşitlerinde besin, hücrenin içine katı besin ya da sıvı besin olarak alınır. Alınan besinin çevresi zar ile kapatılarak besin kofulu oluşturulur. Oluşturulan besin kofulu lizozomla birleşir ve lizozomun içinde bulunan sindirim enzimleri besinleri parçalar. Bu aşamalarda oluşan yapı taşları, koful zarından sitoplazmaya geçer ve hücre metabolizmasında kullanılır. Atık maddeleri taşıyan ekzositoz ile maddeler hücre dışına atılır. Atık maddeleri taşıyan kofula boşaltım kofulu denir. Sindirim işleminin zarla çevrili organel içinde olması, hücrenin kendini sindirmesini engeller.
- Hücre Dışı Sindirim: Hücre dışı sindirim, hücre dışına salgılanan enzimlerle gerçekleşir ve sindirim hücre dışında olur. Sindirim sonucunda oluşan küçük moleküller hücrelerin içine alınır ve kullanılır. Lizozomlarla besin kofulunun birleşmesi sonucunda alınan maddeler sindirim kofullarında sindirilir. Sindirilen kofullar oradan sitoplazmaya geçer ve gerekli yerlerde kullanılırlar. Bu işlemlerin tamamına hücre dışı sindirim denir.
- Mekanik Sindirim: Mekanik sindirim, dışarıdan alınan büyük parçalı besinlerin önce ağız yoluyla küçültülerek ve daha sonra mide ve bağırsaklarda fiziksel olarak daha küçük parçalara ayrılmasına denir. Mekanik sindirimin amacı, besin moleküllerinin hücre zarından geçmesini sağlamaktır. Alınan besinlerin parçalanarak enzimlerin etki edeceği yüzey alanına dağıtılmasına mekanik sindirim denir. Mekanik parçalama, dişler, mide ve bağırsaktaki kas hareketi ve safra salgısı ile gerçekleşir.
- Kimyasal Sindirim: Alınan büyük moleküllü besinler, enzimler yardımıyla daha küçük moleküllere parçalanmasına kimyasal sindirim denir. Kimyasal sindirim sonucu proteinler aminoasitlere, karbonhidratlar glikoza, yağlar yağ asidi ve gliserole parçalanarak hücre zarından geçebilecek boyutlara getirilir. Kimyasal sindirim bir hidroliz olayıdır. Bu olayın oluşmasında suya ve enzimlere ihtiyaç vardır.
Ek Bilgiler ve Sonuç

Sindirim sistemi, birçok canlının hayatta kalması ve enerji ihtiyaçlarını karşılaması için hayati öneme sahiptir. Sindirim sistemi, besinlerin mekanik ve kimyasal olarak parçalanmasını sağlayarak, bu besinlerin hücrelere ulaşmasını ve metabolizmada kullanılmasını mümkün kılar. Sindirim sistemi, hem hücre içi hem de hücre dışı olarak iki ana şekilde gerçekleşebilir ve bu süreçler, canlının türüne ve beslenme alışkanlıklarına göre farklılık gösterebilir.

İnsanların sindirim sistemi, gelişmiş ve kompleks bir yapıya sahip olup, ağzından başlayarak anüse kadar uzanan uzun bir kanaldan oluşur. Besinlerin emilimi ve sindirilmesi, bu kanal boyunca çeşitli organlar ve enzimler tarafından sağlanır. Bu süreç, besinlerin enerjiye dönüştürülmesini ve gerekli besin maddelerinin vücuda alınmasını sağlar.

Sonuç olarak, sindirim sistemi, tüm canlıların enerji ihtiyaçlarını karşılayarak, hayatta kalmalarını ve sağlıklı bir yaşam sürmelerini sağlar. Bu nedenle, sindirim sisteminin işlevi ve yapısı, biyoloji ve tıp alanlarında önemli bir araştırma konusu olmuştur ve olmaya devam etmektedir.